सह्याद्रीतील
रविवारची (२९ सप्टेंबर) निसर्गरम्य सकाळ ! अगदी ठरवून आदल्या रात्री शेणगावला
पोहोचलेलो. उजाडताच भटकायला बाहेर पडलो. कोल्हापूर जिल्ह्यातल्या फये या
निसर्गसंपन्न भागातील धरणाच्या दिशेने निघालो. काहीच मिळालं नाही तरी निसर्गाच्या आल्हाददायक
चैतन्यदायी दुनियेत काही क्षण घालविल्यावर शरीर आणि मन तजेलतं. आजही तसचं झालं.
नाही म्हणायला तुरेबाज चंडोलची जोडी भेटली. पाठीकडून गडद बदामी-मातकट रंग त्यावर
तुटक रेषा, पोटाकडून पांढरा रंग आणि पिवळसर रंगाचे पाय
असलेल्या चंडोलसोबत काही क्षण घालविले. निसर्गातील उर्जा पदरात पाडून परतत असताना
एका वळणावर रस्त्याच्या उजव्या बाजूला एक उठावदार, सहज नजरेत भरणारं पांढरसं ऑर्किड
उमलेलं दिसलं. अशा प्रकारचं ऑर्किड मी पहिल्यांदाच पाहात असल्याने उत्सुकता वाढली.
तज्ज्ञांकडून अधिक माहिती घेतली तेव्हा ते विलोभनीय ऑर्किड ‘वाघचोरा’
असल्याचं कळलं.
ऑर्किड कुळातील ‘वाघचोरा’चे
बॉटनिकल नाव Pecteilis Gigantea आहे. सामान्यत: याला
बटरफ्लाय ऑर्किड या नावाने ओळखतात. तर स्थानिक भाषेत मिशीवाला, वाघचौरा, वाघचोरा म्हणतात. भारतात, दक्षिण-पूर्व आशियात वाढणारे हे उंच ऑर्किड साधारणत तीन फूट
वाढते. बटरफ्लाय ऑर्किडचे नाव त्याच्या पंखांसारख्या आकारामुळे
पडले असावे. याला अत्यंत आनंददायक सुगंध जाणवतो. सप्टेंबर ते
नोव्हेंबर दरम्यान याच्या फुलांचा हंगाम असतो. ही फुले सजावटीत वापरली
जातात. याचे कंद वन्यजीव भक्षण करतात. त्यामुळे वाघाचोरा दुर्मीळ बनले आहे. सध्या सह्याद्री
पट्यात सर्वत्र रानफुलांचा फुलोत्सव अनुभवायला मिळतो
आहे. कासपठार हे त्याचे जागतिक मान्यताप्राप्त सर्वात समृद्ध स्वरूप होय. पावसाळा संपताच सह्याद्रीत खूप प्रकारची फुले
फुलतात. यातली काही रात्री फुलतात. काही दिवसा ! काही सुवासिक असतात. काहींना वास नसतो. नजरेचे पारणे फेडणारे
हे दृश्य असते. रानतेरडा, उदीचिरायत, आभाळी, दालगोथडी, सोनटिकली, लाजाळू, गेंद, पानभोपळी, वायुतुरा, अग्निशिखा, जांभळी, मंजिरी, गोवाळी, रायतुर, सोनकी, पांढरी कोरांटी, कंदीलपुष्प अशी बरीच नावं सांगता
येतील. सगळ्यांचीच नाव आपल्याला माहित असतात असंही नाही. मात्र थोडी जिज्ञासा
बाळगली की नावही कळू शकतात. नाव कळल्यावर त्या फुलाकडे पाहण्याचा आपला दृष्टीकोन
अधिक सजग, भावूक बनतो. अंततः समाधान पावतो. ‘वाघचोरा’ पहिल्यापासून
त्याच्या नावाची उकल होईपर्यंतचा आमचा अनुभवही असाच होता.
यंदाच्या
सरासरीपेक्षा अधिकच्या पर्जन्यमानाने सह्याद्रीतील सृष्टीला विलक्षण चैतन्य आले
आहे. या पुढचा काही काळ हे चैतन्य असेच टिकून असणार आहे. सध्याचे दिवस
फुलोत्सवाचे आहेत. मिळेल त्या जागी, रस्त्याच्या कडेला रानफुले उमलत आहेत. वाघचोरा
पाहात बराच काळ त्याच्या अवतीभवती आम्ही घुटमळत होतो. त्याचा दरवळणारा मंद सुवास
नाकात गेल्यावर तन्मयतेने त्याच्याकडे पाहताना ते फूल अत्यंत आनंदी असल्याचे जाणवत
होते. त्याच्या आनंदी असण्याने सभोवतालचा निसर्गही आनंदून गेला होता. पत्रकार मित्र सुभाष माने, फोटोग्राफर
विजय पाटील, माझा सहकारी महेंद्र पाटील यावेळी सोबत होते.
(@ २०२१ ताजा कलम : यंदाच्या १६ सप्टेंबरला सह्याद्रीतील तिवरेमधून तर काल
(२८ सप्टेंबर) आबलोलीतील प्रगतशील शेतकरी आणि समृद्ध आणि दुर्मीळ पक्षी वैभवाच्या
आधारे कृषी पर्यटनात स्वतःचे वेगळे स्थान निर्माण करणारे मित्र सचिन कारेकर यांनी ‘वाघचोरा’चा फोटो पाठवला. वाघाचोरा दुर्मीळ ऑर्किड
आहे. हे ऑर्किड पाथर्डे (राजापूर) भागातही असल्याची नोंद कातळशिल्पांचे
संशोधक-अभ्यासक धनंजय मराठे यांनी कळविली.)
धीरज वाटेकर
पत्ता : ‘विधीलिखित’, १२६३-ब, कांगणेवाडी रोड, खेंड, चिपळूण ४१५६०५, जि. रत्नागिरी. मो. ९८६०३६०९४८, ई-मेल - dheerajwatekar@gmail.com, ब्लॉग : dheerajwatekar.blogspot.com
(धीरज वाटेकर हे
‘पर्यटन आणि चरित्र लेखन’ या विषयावरील प्रकाशित आठ पुस्तकांचे लेखक असून कोकण इतिहास, ग्रंथ चळवळ, पर्यटन, पर्यावरण, सामाजिक जागृतीपर विषयात गेली १९ वर्षे कार्यरत
पत्रकार आहेत.)
 |
| दैनिक रत्नागिरी एक्स्प्रेस १३.१०.२०१९ |
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा